Een independent comic heeft het nooit
makkelijk. Dat geldt vandaag de dag, maar vijfentwintig jaar
geleden was dat eerder regel dan uitzondering. Toch verscheen
in 1977 het eerste deel van Cerebus, een comic die alle pieken
en dalen van de comicwereld heeft overleefd. Maker Dave Sim
besloot al snel dat zijn serie een episch project moest worden:
driehonderd nummers over het leven van Cerebus, een arrogant
aardvarken in een keiharde mensenwereld. De eerste vijfentwintig
delen bevatten losse, humoristische verhalen vol met parodieën
op andere comics. Pas daarna is Sim (eerst zelf, later samen
met inkter Gerhard) zich gaan concentreren op langere verhalen
met een serieuze, filosofische en politieke ondertoon. Het
verhaal 'Jaka's Story' is één van de kortere
verhalen, maar met drieentwintig delen nog altijd omvangrijker
dan een gemiddeld stripverhaal.
Cerebus #114-136 spelen zich af na
de gebeurtenissen in het zestigdelige 'Church & State,'
een verhaal waarin Cerebus na een mislukt avontuur als Prime
Minister zich dankzij manipulaties achter de schermen kortstondig
in de rol van de Paus bevindt. Een telkens terugkerend element
in die vertellingen is zijn liefde voor de danseres Jaka.
Zijn koppigheid heeft haar weggejaagd en als ze elkaar weer
ontmoeten, blijkt dat Jaka is getrouwd met Rick en ergens
in de bergen vlakbij de grote stad Iest een simpel bestaan
heeft opgebouwd. Cerebus trekt tijdelijk bij haar en Rick
in, waarna zijn aanwezigheid en zijn liefde voor Jaka voor
een groeiende spanning zorgen. Uiteindelijk ziet hij in dat
de twee echt van elkaar houden en hij vertrekt. Kort daarna
vallen echter de Cirinisten binnen, telepathisch begaafde
vrouwen die Iest met harde hand regeren. Danseressen zijn
per definitie in overtreding en Jaka wordt opgepakt en in
een donkere kerker opgesloten. Daar belandt ze in een cel
naast die van haar kindermeisje, een Cirinist die met valse
papieren op zak is gearresteerd.
Een samenvatting doet de complexiteit
van het verhaal geen recht. Hoe simpel de plot in de kern
ook is, de uitwerking zit vol met boeiende zijwegen en stijlexperimenten.
Zo wordt door middel van tekstpagina's nader ingegaan op de
jeugd van Jaka en wat voor een invloed haar kindermeisje op
haar heeft gehad. Daarnaast geeft een handjevol bijpersonages
een extra dimensie; van de geobsedeerde café-eigenaar
Pud (die in gedachten duizenden gesprekken met Jaka voert
maar in de praktijk niet verder komt dan beleefde koetjes
en kalfjes) tot de dichter Oscar, die geïnspireerd door
Ricks huwelijk een boek over Jaka schrijft. Plaats voor humor
is er nog altijd, zij het veel subtieler dan in de voorgaande
verhalen en Cerebus is van begin tot eind niet meer dan toeschouwer.
Hij houdt van Jaka maar hij heeft zijn kans gehad en verpest.
Vooral zijn interactie met Rick zorgt ervoor dat hij dit eindelijk
onder ogen ziet. Net als alles voor Jaka en Rick op zijn pootjes
terecht lijkt te komen en ze worden vrijgelaten, onthullen
de Cirinisten dat Jaka's miskraam het gevolg was van een plantenextract
dat ze bewust heeft ingenomen. Rick ontploft van woede (en
slaat letterlijk door), beiden worden vrijgelaten en gaan
ieder hun eigen weg.
De vele subtiliteiten van het verhaal
worden kracht bijgezet door het zeer gedetailleerde tekenwerk.
Sim is een meester in het scheppen van een bijna tastbare
sfeer, waarbij hij gebruik maakt van filmische technieken.
Inzoomen, uitzoomen, herhalende panels, alles is tot in de
puntjes getimed. Daar komt bij dat de tekenstijl op een overtuigende
manier de cartooneske Cerebus midden in een zeer realistische
wereld vol gewone mensen plaatst. Het gebruik van rasters
en lijntjes draagt daar zonder meer aan bij, waardoor zelfs
tekstloze pagina's de moeite van het nader bestuderen meer
dan waard zijn. Dankzij inkter Gerhard is Sims werk al sinds
halverwege de jaren tachtig verbluffend stijlvast, maar in
'Jaka's Story' hebben ze het ritme voor het eerst echt goed
te pakken. Het resultaat is een boeiende mengeling van klassiek
en modern, die prima aansluit bij het verhaal.
Minpuntjes zijn er wel. De tekstpagina's
over Jaka's jeugd zijn in een aparte stijl geschreven en de
breedsprakigheid gaat na verloop van tijd irriteren. Tevens
is het jammer dat de gevoelens van Cerebus niet bevredigend
worden uitgewerkt en dat dit onderdeel in het laatste kwart
wordt vergeten. Wellicht is dit terug te voeren op Sims eigen
onkunde om met emoties jegens vrouwen om te gaan (in latere
verhalen vervalt hij in lange tirades waarin hij vrouwen uitmaakt
voor parasieten die mannen in hun grootheid beperken), maar
feit blijft dat een grotere rol voor Cerebus niet had misstaan.
Dit punt van kritiek en de persoonlijke opvattingen van Sim
doen verder niets af aan de kwaliteit van deze verhaallijn.
De plot houdt de aandacht stevig vast, de personages zijn
uitermate boeiend en het tekenwerk overtuigt.
cerebus
#114-136
- aardvark-vanaheim (black & white, 32 pagina's) door:
dave sim & gerhard uitgegeven: september
1988 - juli 1990