Al meer dan twee decennia geleden
leverde Paul Verhoeven zijn laatste Nederlandse productie
af. Wie oppervlakkig naar het oorlogsdrama Zwartboek kijkt,
ziet bekende patronen en motieven, maar inhoudelijk wil Verhoeven
niets minder dan een allesomvattende analyse van de Tweede
Wereldoorlog. Dat is uiteraard erg hoog gegrepen voor een
film, zelfs voor een film die ruim twee uur duurt. Gelukkig
voor de vermaarde regisseur heeft hij Carice van Houten als
troef in handen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ligt
Nederland onder vuur. Rachel Stein (Van Houten) is met haar
familie op de vlucht voor de Duitse bezetters, maar een vluchtpoging
met haar familie en een handjevol andere joodse gezinnen loopt
uit op een drama. Als enige overlevende sluit Rachel, die
zich nu Ellis de Vries noemt, zich aan bij het verzet. Ze
infiltreert bij de Duitsers, begint daar een verhouding met
Ludwig Müntze (Sebastian Koch) en leert Ronnie (Halina
Reijn) kennen, de Nederlandse vriendin van de zeer moordzuchtige
generaal Günther Franken (Waldemar Kobus). Verzetsleider
Gerben Kuipers (Derek de Lint) wil resultaten zien, hij wil
weten wie joodse families verraadt en hij wil een paar dozijn
gevangenen bevrijden, onder wie zijn zoon.
De grote schaal waarop het verhaal,
verspreid over meerdere jaren, wordt verteld, betekent dat
veel van de personages die de revue passeren niet of nauwelijks
worden uitgediept. Daarbij is een nadeel, dat het scenario
vol zit met verraad, verdachtmaking en onverwachte wendingen.
Als het centrale karakter is Ellis met haar missie tot infiltratie
het houvast voor de kijker. Van Houten levert een prima acteerprestatie
af, ook op die punten dat het verhaal meer gaat over de bloederige
actie en schaamteloos naakt dan de emotionele gevolgen van
wat Ellis allemaal heeft meegemaakt. Verhoeven leeft zich
wat dat betreft weer uit in excessen. Dat is door de jaren
heen niet veranderd.
Zwartboek heeft veel pretenties. Veel
meer pretenties dan waarvoor plek over is wanneer Verhoeven
klaar is met zijn gebruikelijke flirt met clichés en
archetypen. Dit neemt echter niet weg, dat de spanning van
de infiltratie zelf op een zeer geslaagde wijze wordt vermengd
met een schets van het leven in oorlogstijd. Een ruwe schets,
weliswaar, maar eentje die aangrijpt op dezelfde manier waarop
oorlogsfilms een oerangst aanspreken. Dat heeft Verhoeven
duidelijk geleerd van zijn jaren in Hollywood.
zwartboek
- 145 min (paul verhoeven) cast: carice van
houten, sebastian koch, thom hoffman, halina reijn, waldemar
kobus, derek de lint & peter blok gezien:
15.09.06 - utrecht, city / movies