Cloaca is een verfilming van het uiterst
succesvolle, gelijknamige toneelstuk. Regisseur Willem van
de Sande Bakhuyzen verloochent die afkomst niet: bijna twee
uur lang grijpen de spitsvondige dialogen tussen een viertal
uitgebluste veertigers de macht. Toch wordt het allemaal dermate
fraai verpakt, dat de weinige wisselingen van locatie en de
vrij beperkte cast nauwelijks opvallen. Daarvoor zijn de dilemma's
van de hoofdrolspelers te boeiend, te meeslepend.
Ooit waren ze studievrienden vol ambitie
en arrogantie. Meer dan twintig jaar later is hun begroetingskreet
'cloaca' verworden tot een herinnering aan een tijd waar krampachtig
aan wordt vastgehouden. Tom (Peter Blok) is een door zijn
drugsverslaving aan lagerwal geraakte topadvocaat die intrekt
bij Pieter (Pierre Bokma), een ambtenaar die zijn woning betaalt
met de opbrengsten van de kostbare schilderijen uit het gemeentearchief.
Maarten (Jaap Spijkers) is een theaterregisseur die een affaire
heeft met zijn jonge hoofdrolspeelster, de dochter van Joep
(Gijs Scholten van Aschat), de carrièremaker uit politiek
Den Haag die zijn huwelijk ziet mislukken en ook bij Pieter
aanklopt. Nu ze op elkaar zijn aangewezen, zien ze de waarheid
langzaam onder ogen.
De vriendschap tussen de vier wordt
genadeloos ontleed tot een vat vol hypocrisie, eigenbelang
en onoprechtheid. Hoewel een enkele glimlach zeker op zijn
plaats is, legt het in cynisme ondergedompelde script toch
vooral de intense triestheid bloot van de in een midlifecrisis
verkerende mannen. Dat ze zich daar zelf terdege bewust van
zijn, maakt de tentoongespreide hypocrisie enkel bijtender.
Het proces wordt vol verve gevangen in een reeks zeer mooie
beelden en wordt natuurlijk ook gedragen door het uitstekende
acteerwerk. In het bijzonder Van Aschat en Spijkers zijn zo
overtuigend, dat hun personages oprecht nare mannen zijn.
Het cynisme houdt bijna automatisch
in, dat Cloaca niet uitmondt in een catharsis. De film heeft
geen antwoorden. Maarten, Pieter, Joep en Tom zijn gevangenen
van hun eigen bestaan. Elke kans op verzoening hebben ze,
in ieder geval op de korte termijn, vergooid. Het mooist wordt
dit samengevat in de scènes dat Pieter met een combinatie
van stil verlangen, pijnlijke jaloezie en hartgrondige zelfverachting
toekijkt hoe een stel studenten in een boot voorbij vaart.
Zijn zwijgen zegt meer dan alle dialogen bij elkaar.
cloaca
- 110 min (willem van de sande bakhuyzen) cast:
pierre bokma, peter blok, jaap spijkers, gijs scholten van
aschat, caro lenssen, elsie de brauw & marleen stoltz
gezien: 02.11.03 - utrecht, springhaver