Manga verkoopt. Ook bij een wat breder
publiek is heel langzaam het besef doorgedrongen dat manga
comics meer zijn dan stereotiepe grote oogjes en allerlei
overdadige snelheidslijntjes. Het gevolg is, dat men zich
bij de grote uitgeverijen is gaan afvragen waarom de manga
comic zo'n andere doelgroep kan bereiken. Dertienjarige meisjes
lopen de boekwinkel in voor hun nieuwste mangabundel, maar
ze laten twee straten verder de stripwinkel links liggen.
Met het lanceren van uitgeefinitiatief
Tsunami wil Marvel Comics doelbewust een graantje van dat
succes meepikken. De afgelopen maanden is een eerste reeks
van zes volledig nieuwe titels uitgebracht die volgens een
uitgekiende formule juist die tienerjongens en tienermeisjes
moet aanspreken die worden bereikt door de manga comics van
uitgeverijen als Viz en Tokyopop. Het is natuurlijk geen toeval
dat dit gebeurt op het voorlopige hoogtepunt van de hype rondom
superheldenfilms, want directeur Bill Jemas en hoofdredacteur
Joe Quesada weten als geen ander hoe ze aandacht moeten krijgen.
Toch veroorzaakte de aankondiging
veel kritiek. Marvel heeft het afgelopen jaar zo veel nieuwe
comics op de markt gebracht, dat niet geheel onterecht het
beeld is ontstaan, dat driftig wordt geëxperimenteerd
en wordt gekeken welke titels aanslaan en welke binnen een
jaar weer mogen verdwijnen. Dat Quesada heeft toegegeven dat
hij en zijn medewerkers ook niet weten welk element de manga
comic zo populair maakt, heeft aan dat beeld bijgedragen.
Aan de andere kant is het een lovenswaardig initiatief, want
als Marvel sinds de jaren negentig één doelgroep
heeft genegeerd, is het de tiener. Comics op instapniveau,
voor en over tieners, bestaan eigenlijk nauwelijks meer.
Dat gat moet worden opgevuld met achtereenvolgens
Sentinel, Human Torch, Runaways, Mystique, Namor en Venom.
Nog vóór ook maar iets op papier was verschenen,
werden op internet verhitte discussies gevoerd over de merites
van dit marketingplan. Olie op het vuur was het bericht dat
de tekenaar van Namor de laan uit was gestuurd. Jemas en Quesada
hielden wijselijk de mond. Alle aandacht is mooi meegenomen.
Nu de eerste nummers van deze nieuwe series op de planken
staan, kan een gefundeerd oordeel over de eerste golf van
Tsunami worden gegeven.
tsunami
:: analyse
Vanwege de vertragingen van Namor
werd Sentinel de eerste Tsunami comic. De keuze voor Sean
McKeever als schrijver is zeker gerechtvaardigd. Met The Waiting
Place, een serie over de alledaagse problemen van tieners,
heeft hij in het circuit van de independents bewondering geoogst
en in dat licht heeft hij hier met de scholier Juston Seyfert
het ideale hoofdpersonage te pakken. Aan de ene kant is ruimte
voor schoolclichés, pesterige ouderejaars en dromerige
kalverliefdes, terwijl aan de andere kant Justons technisch
vernuft hem leidt naar een beschadigde Sentinel. Voorlopig
voelen die plotelementen nog ietwat te gekunsteld aan; school,
de Sentinel en Justons interactie met zijn vrienden en zijn
broertje lopen verre van naadloos in elkaar over. Wanneer
die balans wordt bereikt, kan Sentinel worden waar Tsunami
voor staat, namelijk een toegankelijke comic voor jong en
oud.
Human Torch is tegelijk beperkter
en gestroomlijnder dan Sentinel. De in een flashback vertelde
serie handelt uitsluitend over een jonge Johnny Storm, die
op school na het verkrijgen van zijn krachten als de Torch
opeens in aanzien stijgt. Daarmee is het een middelbare-schoolsoap
over het erbij willen horen, onderlinge rivaliteit en indruk
maken op de meisjes. Geen zijweggetjes, geen overbodige subplots.
Dat ervaren schrijver Karl Kesel een enigszins donker ondertoontje
naar binnen kan smokkelen, geeft aan dat de karakters meer
ruimte hebben dan op basis van het concept voor mogelijk wordt
gehouden. De vraag is, hoe ver hij kan gaan met Johnny, een
personage dat in de serie Fantastic Four al decennia lang
is uitgediept.
In Runaways laat Brian K. Vaughan
duidelijk zien waarom hij is uitgegroeid tot veelgevraagd
schrijver. Zijn menselijke aanpak en zijn gevoel voor realistische
doch functionele dialogen maken hem uiterst geschikt voor
karaktergedreven verhalen. Aan karakters geen gebrek, want
in het eerste deel laat hij de lezer kennismaken met zes kinderen
en hun ouders. Samen ontdekken de kinderen dat hun ouders
niet afspreken voor een suffe liefdadigheidsbijeenkomst, maar
omdat ze in het geheim superhelden zijn... of superschurken!
Zeker, gezien de grote cast is logisch dat is gekozen voor
stereotiepe tieners als het verlegen meisje, de opstandige
jongen en de intelligente nerd. Daarnaast zijn rivaliteit,
vriendschap en romantiek aanwezig als de geijkte manga-ingrediënten.
Toch komen Alex Wilder en de anderen geloofwaardig over en
dat maakt Runaways de titel die het best kan aanslaan bij
de doelgroep.
Brian K. Vaughan is tevens schrijver
van Mystique, een serie die conceptueel en inhoudelijk een
beetje buiten de boot valt. Aan spionage als thema ligt het
niet. Gegeven de populariteit van dat thema in andere media
is het zelfs een uitstekende keuze. Hoofdpersonage en uitwerking
zijn echter problematisch. Mystique is namelijk niet iemand
die een eigen serie kan dragen. Dat wordt onderstreept met
gastoptredens van Jean Grey, professor Xavier en Forge, waarbij
het inhaken op de continuïteit uit de X-Men comics bovendien
zowel te gemakkelijk als enigszins twijfelachtig is. Daarnaast
is Mystique in beginsel een schurk. Vaughan wil haar sympathieker
maken (ze laat een contraspionne gaan) en dat kan alleen leiden
tot het verwateren van het personage. Het is duidelijk dat
heel snel keuzes moeten worden gemaakt over wat het doel van
de serie precies is.
Namor is, zoals gezegd, uiteindelijk
in een andere vorm verschenen dan de bedoeling was. Met Salvador
Larroca als tekenaar klinkt het een stuk minder oosters dan
met oorspronkelijke tekenaar Mizuki Sakakibara. Tel daarbij
op dat de inkleuring wordt gedaan door iemand die bij Top
Cow aan de reeks Fathom verbonden is geweest en het spreekt
bijna voor zich dat de ooit als Tsunami vlaggenschiptitel
bedoelde comic ironisch genoeg het minst lijkt op de zuivere
manga. Andi Watson, een andere schrijver die zijn sporen ruimschoots
heeft verdiend in het hoekje independents, probeert het wel.
Hij stopt het op een idee van Bill Jemas gebaseerde verhaal
over een jonge Namor vol jeugdige rebellie, een vleugje geflirt
en avontuur, maar dat kan niet verbloemen dat de plot buitengewoon
dun is. Namor moet volgens Jemas worden klaargestoomd voor
Hollywood. In deze vorm zal dat echter niet lukken.
De eerste golf wordt afgerond door
Venom. Waar in Mystique het concept van een schurk als hoofdpersoon
voor acute problemen heeft gezorgd, kiest Daniel Way hier
voor een geheel andere aanpak. Want wanneer is Venom op zijn
best? Inderdaad, als angstaanjagende duivel. Zet daar een
handjevol menselijke hoofdpersonages tegenover, kies voor
de noordpool als locatie en het resultaat is een in meerdere
films beproefd horrorcliché over het zoeken naar een
dodelijk monster op een verlaten basis. Hoe platgetreden de
paden ook zijn, de uitwerking staat als een huis. Net als
bij Mystique is het gebrek aan tieners, herkenbare situaties
en zachte romantiek opvallend, maar omdat ondubbelzinnig wordt
gekozen voor horror, werkt het verrassend goed.
tsunami
:: conclusie
Hoewel Marvel liever niet spreekt
over een aparte 'imprint,' is na deze eerste zes titels toch
duidelijk dat met Tsunami de beoogde niche is gevonden. Alle
series zijn bedacht vanuit een helder concept, met een helder
omschreven doelgroep voor ogen en het lijdt geen twijfel dat
deze aanpak beter is dan willekeurig een verzameling series
op de markt gooien en vervolgens zien wat blijft plakken.
Bij Tsunami is sprake van een doordacht marketingplan, waarbij
vanuit het concept is gezocht naar de schrijvers en de tekenaars
die daaraan invulling kunnen geven.
Helaas zijn op sommige punten halve
maatregelen genomen. Zo is het hoekige tekenwerk van Skottie
Young op Human Torch en Francisco Herrera op Venom niet meer
dan de veramerikaniseerde manga waar tekenaars als Joe Madureira
en Humberto Ramos beroemd mee zijn geworden. En bij Namor
geldt tenminste het excuus dat op het laatste moment een vervanger
moest worden gezocht, maar bij de serie Mystique staat het
Europees getinte tekenwerk van Jorge Lucas diametraal tegenover
de stijl die bij manga moet worden nagestreefd. Adrian Alphona
met Sentinel en Eric Vedder met Runaways, de enige twee series
zonder reeds bestaande personages, benaderen die stijl het
meest. Ze worden geholpen door sfeervolle pasteltinten die
overigens in meer of mindere mate in alle Tsunami titels aanwezig
zijn.
Natuurlijk snijdt het mes van het
vanuit een helder concept werken aan twee kanten. Misschien
met uitzondering van Venom wordt in elke serie namelijk zo
nadrukkelijk vanuit het centrale idee gewerkt, dat het vaak
nogal geforceerd overkomt. Op het moment dat Alex Wilder in
Runaways het heeft over hoe 'dorky' hij Nico vindt, is duidelijk
dat hij onder de indruk zal zijn van hoe ze het afgelopen
jaar is veranderd. Zodra Nico even later in het donker vraagt
of ze zich aan hem vast mag houden, staat de voorspelbaarheidsmeter
stevig in het rood. Hetzelfde geldt voor de vriendschap tussen
Juston en een populair meisje in Sentinel en de opstandige
houding van Namor in het eerste deel van zijn serie. In zekere
zin is het concept dus tevens een beperking. Het succes zal
per serie afhangen van de vraag in hoeverre de schrijvers
zich daarvan los kunnen maken.
Alle kritiek ten spijt laat Tsunami
een degelijke eerste indruk achter. Niet alle titels zullen
het redden en tussen de eerste zes series zit geen klapper,
maar het zou zomaar kunnen dat Marvel de markt kan verbreden
en een graantje meepikt van de populariteit van manga... al
zal ook na een grondige analyse niet duidelijk zijn wat het
precies is dat manga tot manga maakt.
tsunami:
op zoek naar manga - olav beemer feeddate:
17.05.03