Over tien dagen zetten we een dikke
streep onder 2004, in veel opzichten een zeer bijzonder comicjaar.
Het was het jaar waarin marketinggimmicks als exclusieve contracten,
crossovers en variant covers hun comeback maakten en menig
bezoeker van een stripzaak het gevoel moet hebben gehad, dat
de klok tien jaar is teruggezet. Het was het jaar waarin CrossGen
kopje onder ging, maar het was ook het jaar waarin Burlyman
Entertainment zich onder leiding van de gebroeders Wachowski
meldde als nieuw alternatief. Tijd voor een terugblik.
Hoewel Bill Jemas altijd kritiek heeft
gekregen op zijn rol als directeur, heeft Marvel onder zijn
leiding een paar vette jaren gekend. Hij omringde zich met
de beste schrijvers en tekenaars uit de comicwereld, stond
aan de wieg van onder meer Ultimate Spider-Man en bracht de
uitgeverij terug van het randje van een faillissement. Na
zijn aftreden kwam een einde aan een tijdperk van NuMarvel
realisme. De pakken van rubber, leer en latex werden verruild
voor de traditionele superheldenkostuums en ook de verhalen
moesten terugkeren naar duidelijke gevechten tussen held en
schurk. Wat is overgebleven, is de decompressed storytelling,
een aan mangacomics ontleende stijl waarbij één
actie wordt uitgesmeerd over meerdere panels. Ideaal bij het
oprekken van een tweedelig verhaal tot een gemakkelijk bundelbaar
zesdelig verhaal.
Want de marketing, dat was waar het
dit jaar om ging bij de grote jongens. Het beursgenoteerde
en dus sterk op groeiende winst gerichte Marvel moest na successen
als Wolverine: Origin en Neil Gaimans 1602 op zoek naar comics
die het gat van die series konden vullen, terwijl DC het met
Jim Lee's Batman opgebouwde momentum niet wilde verliezen
en ook naarstig uitkeek naar de volgende klapper. Als een
succes niet spontaan komt aanwaaien, ach ja, dan zetten de
uitgeverijen hun marketingafdeling toch aan het werk? Het
gevolg was een tropische zomer waarin een vracht variant covers
de verkoopcijfers kunstmatig hoog hield, een hete herfst waarin
DC en Marvel elkaar aftroefden bij het exclusief vastleggen
van de populairste makers en een ijskoude winter waarin de
crossovers de dienst uitmaakten. De aandeelhouders zitten
fijn bij de kerstboom, maar het succes is schijn.
Een blik op de top tien van bestverkochte
comics laat immers zien, dat zowel Marvel als DC momenteel
drijft op hype. Marvel trekt met schrijvers als Joss Whedon
grote namen aan van buiten de comicwereld, gooit per maand
een dozijn nieuwe titels op de markt (waarvan de helft begint
met 'Ultimate') en blaast met grote crossovers en herstarten
de oude series nieuw leven in. DC herhaalt met Superman het
trucje van Jim Lee's Batman, breekt vijf jaar aan continuïteit
af met een grote crossover en besmeurt met de miniserie Identity
Crisis een heel tijdperk van onbevlekte nostalgie. Kleinere
uitgeverijen als Dark Horse, Dreamwave en Devil's Due laten
zich met hun revivals van cartoons en films uit de jaren tachtig
overigens gewillig meesleuren, de diepte in.
Aan het einde van deze negatieve spiraal,
in een schimmig hoekje van het creatieve niemandsland, staat
een advocatenkantoor dat zich specialiseert in faillissement
en surseance van betaling. Twee jaar geleden ging Brian Pulido's
Chaos! ten onder, dit jaar blies een steeds vaker grootheidsonzin
uitkramende Mark Alessi zijn eigen CrossGen op en kwamen MV
Creations, Acclaim en Todd McFarlane Productions in financiële
nood, terwijl Future Comics geruisloos van het toneel verdween.
Tel daarbij op dat afgelopen zomer twee van de langst lopende
independent reeksen, Cerebus en Bone, hun natuurlijke einde
hebben bereikt en wat rest, is een deprimerend beeld van een
wanhopig recyclende comicwereld waarin voor nieuwe ideeën
geen plek is. Of toch?
Al zit de superheldenmainstream na
ultieme stripverfilming Spider-Man 2 meer dan ooit vast in
de houdgreep van het resultaatgerichte Hollywood, 2004 was
gelukkig ook het jaar waarin over de hele linie werd bewezen
dat toegankelijk, hapklaar en ander vakjargon nog niet zijn
verworden tot de nieuwe standaard. Top Shelf kan zich inmiddels
meten met Oni, IDW heeft de niche gevonden en kleintjes als
Alternative en Slave Labor verleggen maandelijks de grenzen
van het medium comics. Zelfs de mainstream blijft dankzij
een handjevol verlichte geesten, waaronder de schrijvers Robert
Kirkman en Grant Morrison, een bron van aangename verrassingen.
Natuurlijk is het veelzeggend dat
echt goede comics een verrassing en dus een uitzondering zijn
geworden, maar wanneer de comicwereld binnen twaalf maanden
de klok tien jaar terugzet, dan moet dat helaas de ontnuchterende
conclusie zijn. Zodra comics als investering dienen, gaat
het mis. Daarom is de komst van Burlyman zo welkom: als het
bij iémand niet om het geld gaat, dan zijn dat de Wachowski's.